Không gian mới - Tầm nhìn mới của Du lịch Việt Nam
- Chủ trương sắp xếp lại đơn vị hành chính không chỉ tái cấu trúc địa lý mà còn là cơ hội vàng để tái định vị chuỗi giá trị du lịch Việt Nam. Đây là thời điểm để kiến tạo một bản đồ du lịch với sản phẩm đặc trưng và khả năng cạnh tranh vượt trội trên trường quốc tế. Bên cạnh những cơ hội mở ra là những khó khăn, áp lực không nhỏ. Làm thế nào để tối ưu hóa tiềm năng từ mỗi vùng đất mới và xây dựng một chiến lược phát triển du lịch bền vững, mang tính kiến tạo ở tầm vĩ mô, chuyển hóa cơ hội, thách thức thành động lực tăng trưởng?
PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Đại biểu Quốc hội chuyên trách của Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội đã chia sẻ cùng Travel+ một số góc nhìn về vấn đề này. Từ góc độ quản lý văn hóa, theo ông đâu là lợi thế nổi bật để các đơn vị hành chính mới định hình sản phẩm du lịch đặc thù, tạo bản sắc riêng và tránh được sự trùng lặp
Việc sắp xếp lại đơn vị hành chính, rút gọn từ 63 xuống còn 34 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương là một quyết định lớn, thể hiện tầm nhìn chiến lược và khát vọng phát triển mạnh mẽ của đất nước trong kỷ nguyên mới. Với tôi, đó không đơn thuần là sự thay đổi về địa lý hành chính, mà là bước chuyển mình sâu sắc, mở ra một chương mới đầy hứa hẹn cho ngành Du lịch Việt Nam. Bởi lẽ, khi bản đồ hành chính thay đổi, bản đồ du lịch cũng phải thay đổi - không chỉ về cách phân bố không gian mà còn về cách nhìn nhận lại giá trị cốt lõi của từng vùng đất. Chúng ta có cơ hội tái định vị, xem lại thế mạnh của từng địa phương để không còn bị hòa lẫn hay chồng chéo trong bản đồ du lịch quốc gia. Việc hợp nhất các tỉnh có điều kiện tự nhiên, văn hóa và lịch sử tương đồng giúp hình thành những “cụm di sản”, “vùng trải nghiệm” có quy mô đủ lớn, đa dạng, có chiều sâu và đủ sức hấp dẫn để trở thành điểm đến đặc trưng.
Lợi thế của các đơn vị hành chính mới, theo tôi, nằm chính ở tính đa dạng nội sinh và khả năng phối hợp liên vùng. Một tỉnh mới hình thành có thể sở hữu cả biển, rừng, núi, đồng bằng - điều mà trước đây có thể bị chia cắt bởi địa giới hành chính. Điều này mở ra không gian cho những sản phẩm du lịch phức hợp: từ du lịch biển đảo, sinh thái, văn hóa, tâm linh đến du lịch cộng đồng và nông nghiệp trải nghiệm - tất cả cùng hiện diện trong một hành trình, một điểm đến. Khi đó, không chỉ mỗi tỉnh thành có sản phẩm du lịch riêng, mà cả vùng mới có thể kiến tạo nên những bản sắc du lịch độc đáo không trùng lặp - điều kiện tiên quyết để cạnh tranh trong bối cảnh toàn cầu hóa. Tôi tin rằng, nếu mỗi tỉnh thành mới mạnh dạn nhìn lại mình, tìm ra “ADN văn hóa” đặc trưng và khai thác đúng thế mạnh - từ ẩm thực, lễ hội, làng nghề cho đến phong cách sống của người dân địa phương - thì chúng ta hoàn toàn có thể tạo nên một bản đồ Du lịch Việt Nam đa sắc, đa tầng và có chiều sâu. Đây là lúc để từng vùng đất được kể câu chuyện của mình theo cách riêng nhất, sinh động nhất - thay vì hòa tan vào một bức tranh chung thiếu nét chấm phá.
Ảnh: Hà Giang mùa Xuân
Nói cách khác, sáp nhập sẽ không làm mất đi bản sắc nếu chúng ta biết giữ lấy hồn cốt văn hóa, tôn trọng sự khác biệt, và lấy đó làm nền tảng để phát triển những sản phẩm du lịch đặc thù, mang bản sắc riêng nhưng lại hài hòa trong tổng thể quốc gia. Chỉ khi ấy, ngành Du lịch Việt Nam mới có thể thực sự bứt phá, đủ sức cạnh tranh với những quốc gia trong khu vực và trên thế giới. Làm thế nào để chúng ta khai thác tối đa thế mạnh bản sắc văn hóa, lịch sử và tự nhiên của từng địa phương, từ đó xây dựng sản phẩm du lịch thực sự độc đáo và hấp dẫn? Sáp nhập hành chính không chỉ là cơ hội để tái định vị chiến lược phát triển, mà còn là thời điểm vàng để phát huy tối đa bản sắc văn hóa, lịch sử và tự nhiên vốn rất phong phú của từng địa phương. Trong quá khứ, không ít tỉnh có quy mô nhỏ, nguồn lực hạn chế nên việc đầu tư cho văn hóa - du lịch còn manh mún, thiếu chiều sâu. Nay với không gian hành chính mở rộng, Sự đa dạng về di sản, phong cảnh và con người được kết nối chặt chẽ hơn, tạo nên nền tảng vững chắc cho việc xây dựng những sản phẩm du lịch độc đáo và hấp dẫn hơn bao giờ hết.
Bản sắc văn hóa chính là "linh hồn" của du lịch
Với tôi, bản sắc văn hóa chính là “linh hồn” của du lịch. Một chuyến đi chỉ thực sự đáng nhớ khi du khách được chạm tới những giá trị văn hóa sâu sắc - được nghe một câu chuyện đời thường đầy cảm xúc, được thưởng thức món ăn mang hương vị của ký ức, được hòa vào nhịp sống của một cộng đồng có phong tục độc đáo. Và điều quan trọng là những giá trị ấy không nằm ở sự hoành tráng mà ở tính chân thật, riêng biệt và gắn với địa phương. Chính vì vậy, tôi cho rằng, sau sáp nhập, điều đầu tiên các địa phương cần làm không phải là “khoe cái có” mà là “tìm lại cái của riêng mình”. Ông có thể nói rõ hơn về bản sắc văn hóa trong sản phẩm du lịch? Theo ông, để gia tăng giá trị trải nghiệm cho du khách trong nước cũng như quốc tế, chúng ta cần bắt đầu như thế nào? Tôi đề xuất các địa phương nên bắt đầu từ việc xây dựng bản đồ văn hóa du lịch đặc trưng cấp tỉnh - một công cụ vừa để nhận diện tài nguyên, vừa để định hướng phát triển sản phẩm. Trên bản đồ đó, chúng ta phải xác định rõ: đâu là giá trị cốt lõi không thể thay thế, đâu là sản phẩm tiềm năng cần đầu tư chiều sâu, đâu là yếu tố cần kết nối liên tỉnh để tạo thành chuỗi trải nghiệm hấp dẫn. Ví dụ, một tỉnh mới hợp nhất có thể gắn kết di sản tâm linh ở miền núi với hệ sinh thái ven biển, đưa du khách qua hành trình vừa thể nghiệm, vừa chiêm bái, vừa nghỉ dưỡng - tạo ra sự khác biệt cả về cảm xúc lẫn trải nghiệm.
Xây dựng những câu chuyện kể mang dấu ấn văn hóa địa phương Ngoài ra, tôi cho rằng, các tỉnh cần mạnh dạn xây dựng những câu chuyện kể (storytelling) mang dấu ấn văn hóa địa phương - đó có thể là huyền thoại dựng nước, là hành trình của một nhân vật lịch sử, là quá trình hình thành một làng nghề, một món ăn. Những câu chuyện ấy không chỉ thu hút khách du lịch, mà còn khơi dậy niềm tự hào và ý thức gìn giữ di sản trong cộng đồng.
Một tour du lịch gắn với hành trình của bà Trưng - bà Triệu, hay một tuyến kết nối những không gian Phật giáo Thiền phái Trúc Lâm, có thể mang lại giá trị vượt xa một hành trình đơn thuần. Và thêm nữa, điều không thể thiếu là Yếu tố con người chính là “đại sứ văn hóa” gần gũi và thuyết phục nhất. Du khách sẽ nhớ mãi một vùng đất nếu được tiếp đón bởi những nụ cười hiền hậu, sự tử tế chân thành, và niềm đam mê kể chuyện về quê hương của người dân bản địa. Do đó, Phát huy bản sắc văn hóa không chỉ là bảo tồn vật thể, mà là tạo điều kiện để văn hóa sống trong từng con người, lan tỏa trong từng dịch vụ, từng cách ứng xử.
Việt Nam sau sáp nhập có thể bước vào một kỷ nguyên mới về phát triển du lịch - nơi mỗi địa phương là một chương truyện hấp dẫn, mỗi vùng đất là một bản giao hưởng đa thanh của văn hóa và tự nhiên. Nếu chúng ta biết “viết lại” câu chuyện ấy bằng sự sáng tạo, chân thành và chiến lược, tôi tin chắc rằng Du lịch Việt Nam sẽ không chỉ phát triển nhanh, mà còn phát triển sâu, bền vững và đầy tự hào.
Một trong những thách thức lớn chúng ta đang đối mặt là vấn đề hạ tầng. Theo ông, cần làm gì để tháo gỡ điểm nghẽn này? Một cuộc “đại chỉnh lý” đòi hỏi sự đồng bộ ở mọi phương diện, trong đó vấn đề hạ tầng là yếu tố nền tảng không thể thiếu. Nếu thiếu sự chuẩn bị và đầu tư đúng mức, những cơ hội lớn từ việc sáp nhập sẽ dễ dàng bị bỏ lỡ hoặc rơi vào tình trạng phát triển không đều, nơi thì quá tải, nơi lại lãng phí. Vì vậy, tôi cho rằng việc quy hoạch lại hạ tầng cần được coi là một chiến lược quốc gia, tạo động lực lan tỏa cho phát triển kinh tế - xã hội của cả vùng và quốc gia. Hạ tầng cần được hiểu bao gồm phần cứng và phần mềm, phần cứng là đường sá, giao thông, cầu cảng…; phần mềm bao gồm hệ thống thông tin du lịch, trạm dừng chân, trung tâm hỗ trợ khách, hệ thống hướng dẫn thông minh và nền tảng số hóa. Một sản phẩm du lịch dù hấp dẫn đến đâu nhưng nếu thiếu những điều kiện tối thiểu để du khách cảm thấy an toàn, tiện lợi, thân thiện thì cũng khó có thể giữ chân họ. Trong kỷ nguyên số, việc đầu tư vào công nghệ - từ bản đồ số, thuyết minh ảo, đến hệ sinh thái đặt vé, thanh toán, đánh giá - sẽ là yếu tố then chốt để nâng cao trải nghiệm.
Hạ tầng là yếu tố nền tảng không thể thiếu Quan trọng hơn cả, Sự phát triển hạ tầng phải đặt trong một tầm nhìn phát triển bền vững - không đánh đổi cảnh quan thiên nhiên, không làm tổn thương văn hóa bản địa để đổi lấy sự tiện nghi ngắn hạn. Những cây cầu, con đường, khách sạn hay resort được xây nên không chỉ để phục vụ du khách, mà phải hài hòa với môi trường, với văn hóa, và với tâm thức của người dân địa phương, để du lịch thực sự trở thành động lực nâng cao chất lượng sống, chứ không phải là gánh nặng phát triển. Khi đó, du lịch không còn đơn thuần là ngành kinh tế mũi nhọn, mà trở thành chiếc cầu kết nối quá khứ - hiện tại - tương lai, gắn kết các vùng miền thành một khối thống nhất, cùng nhau viết nên chương mới rực rỡ hơn trong hành trình kiến tạo một Việt Nam cất cánh từ sức mạnh văn hóa, con người và những giá trị riêng có. Việt Nam có thể học hỏi được gì từ kinh nghiệm phát triển du lịch của một số quốc gia đã thực hiện sắp xếp hành chính? Theo ông, trong bối cảnh hiện nay, ngành Du lịch cần ưu tiên những giải pháp nào để bứt tốc? Trong lịch sử phát triển của nhiều quốc gia, việc sắp xếp lại đơn vị hành chính luôn là bước ngoặt lớn, không chỉ về quản lý nhà nước mà còn là chất xúc tác mạnh mẽ cho phát triển kinh tế và du lịch. Chúng ta có thể học được rất nhiều bài học quý báu từ kinh nghiệm quốc tế - những bài học không phải để sao chép máy móc, mà để soi chiếu, điều chỉnh và sáng tạo phù hợp với bối cảnh Việt Nam.
Mỗi con người là một đại sứ lan tỏa vẻ đẹp Việt Nam
Hãy nhìn sang Trung Quốc - một quốc gia đã thực hiện thành công việc hợp nhất hành chính ở nhiều khu vực, hình thành các siêu đô thị, đi kèm là chiến lược phát triển "thành phố du lịch" với trọng tâm là bảo tồn di sản, phát triển hạ tầng và xây dựng thương hiệu. Hay như Nhật Bản, sau khi tái cấu trúc hành chính, đã chú trọng phát triển du lịch cộng đồng, giao quyền tự quản cho các địa phương, khuyến khích người dân địa phương làm chủ sản phẩm du lịch, tạo ra những vùng nông thôn sống động với các trải nghiệm văn hóa đậm đà bản sắc.
Từ những kinh nghiệm đó, tôi cho rằng Việt Nam cần một chiến lược tái định vị du lịch ở tầm quốc gia, không dừng lại ở việc gộp địa lý, mà phải là "gộp giá trị" - từ quy hoạch, tài nguyên, nhân lực đến quản trị điểm đến. Trong đó, những giải pháp mang tính đột phá mà chúng ta cần ưu tiên gồm: Thứ nhất, xây dựng và triển khai Bản đồ chiến lược phát triển du lịch quốc gia sau sáp nhập, xác định các "trung tâm du lịch mới" và hành lang liên kết vùng - không để địa phương nào bị bỏ lại phía sau, cũng không để tiềm năng nào bị lãng phí.
Thứ hai, đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện trong ngành Du lịch, từ quy hoạch đến truyền thông, từ quản lý điểm đến đến phục vụ du khách. Chúng ta cần số hóa dữ liệu di sản, phát triển nền tảng bản đồ du lịch số quốc gia, ứng dụng AI trong dự báo xu hướng và hành vi khách du lịch. Đó là những bước đi không thể chậm trễ nếu muốn bắt kịp dòng chảy toàn cầu.
Thứ ba, đã đến lúc cần một slogan mới của ngành Du lịch. Nên chăng là “Việt Nam - trải nghiệm bản sắc trong kỷ nguyên mới”, với mỗi địa phương là một câu chuyện, mỗi con người là một đại sứ, và mỗi chuyến đi là một hành trình khám phá văn hóa sống động, đa tầng.
Thứ tư, ban hành một khung chính sách ưu đãi và hỗ trợ đặc thù cho các địa phương mới sáp nhập trong việc xây dựng hạ tầng du lịch, phát triển sản phẩm mới và đào tạo nhân lực; tạo điều kiện để các địa phương này không chỉ phát triển nhanh mà còn phát triển bền vững, tự chủ và có bản sắc riêng.
Và trên hết, cần một tầm nhìn mang tính thống nhất, liên ngành và lâu dài, trong đó du lịch không tách rời văn hóa, không xa rời cộng đồng, và không nằm ngoài mục tiêu phát triển con người. Khi ấy, du lịch không chỉ là ngành kinh tế mũi nhọn, mà còn là “trái tim mềm” của chiến lược phát triển quốc gia - nơi chúng ta gìn giữ ký ức, lan tỏa bản sắc và khơi dậy khát vọng cất cánh.
Tôi tin rằng, với quyết tâm chính trị mạnh mẽ, với sự sáng tạo và đồng lòng từ Trung ương đến địa phương, với sự tham gia của người dân và doanh nghiệp, Việt Nam hoàn toàn có thể biến cuộc tái cấu trúc hành chính này thành một bước ngoặt lịch sử cho ngành Du lịch - không chỉ vươn tầm khu vực, mà còn tự tin ghi tên mình trên bản đồ những điểm đến hấp dẫn nhất thế giới. Và đó sẽ là món quà ý nghĩa nhất mà chúng ta dành cho đất nước trong kỷ nguyên vươn mình mạnh mẽ, tự tin, đầy khát vọng này.
Xin cảm ơn những chia sẻ của PGS.TS Bùi Hoài Sơn! Hồng Lụa (Travel+ số 8/2025)
